39 - Eddy over struikelstenen

In deze bijzondere aflevering duiken we in een aangrijpend stuk vrijmetselaarsgeschiedenis dat zelden belicht wordt.

Eddy, initiatiefnemer en voorzitter van Stichting Zikaron, neemt ons mee in zijn missie om Joodse vrijmetselaars die tijdens de Tweede Wereldoorlog werden vermoord, uit de anonimiteit te halen. Door het plaatsen van struikelstenen (Stolpersteine) voor hun laatste woonadressen krijgen deze mensen letterlijk hun naam terug.

Het verhaal van deze stenen begint bij de Duitse kunstenaar Gunter Demnig en heeft zich als een olievlek over Europa verspreid. Inmiddels liggen er zo'n 120.000 van deze kleine messing gedenkplaten in trottoirs door heel Europa. Achter elke steen schuilt een persoonlijk verhaal – van tandartsen, juristen, ondernemers en kunstenaars die volledig deel uitmaakten van de samenleving voordat ze er "uitgerukt werden".

Bijzonder pijnlijk is de ontdekking dat veel Joodse vrijmetselaars tijdens de oorlog nauwelijks hulp kregen van hun broeders. Ze droegen een dubbel label – Joods én vrijmetselaar – wat hen extra kwetsbaar maakte voor de gedachtegang van het naziregime. Sommigen probeerden te vluchten, anderen probeerden hun identiteit te verhullen, maar voor velen was er geen ontsnapping mogelijk.

Eddy's zoektocht naar familieleden van deze vermoorde broeders laat ook zien hoe compleet de vernietiging was: van de meesten is niemand meer over om hun verhaal te vertellen. "De tragedie is groot en werkt anoniem nog steeds door," zoals Eddy het treffend verwoordt.

Luister naar dit indringende gesprek over herinnering, plicht en de blijvende wonden van een geschiedenis die nog altijd voelbaar is.

Stichting Zikaron - https://www.stichtingzikaron.nl/

Struikelstenen / stolpersteine - https://nl.wikipedia.org/wiki/Stolpersteine

Gunter Demnich - https://nl.wikipedia.org/wiki/Gunter_Demnig

Uitgeverij FAMA - https://www.uitgeverijfama.nl/

Levi Lassen Stichting - https://www.levilassen.nl/

De slag om de Grebbeberg - https://nl.wikipedia.org/wiki/Slag_om_de_Grebbeberg

80 jarige oorlog - https://historiek.net/tachtigjarige-oorlog-opstand-nederlanden/63289/

Rotterdam Philharmonisch Orkest - https://www.rotterdamsphilharmonisch.nl/het-orkest

Stolpersteine App - https://stolpersteine.app/

Chapters

• 0:00 Uit de maatschappij weggerukt
• 4:47 Geschiedenis en organisatie van struikelstenen
• 9:38 Ontstaan van Stichting Zikaron
• 18:58 Joodse broeders in oorlogstijd
• 23:22 De voortgang van het leggen van de struikelstenen
• 27:47 De waarde van herinneren

Transcript

Eddy: 0:08

Al deze Joodse broeders, die zaten breed in de maatschappij en die vervulden een rol in de maatschappij, en die werden eigenlijk uit die maatschappij weggerukt.

Sander: 0:23

Welkom bij de 39e aflevering van de Vrijmetselaarspodcast. Mijn naam is Sander, en in deze podcast interview ik elke aflevering een vrijmetselaar of een persoon gelinkt aan de vrijmetselarij, om samen met jou, de luisteraar, antwoorden te vinden op vragen over de vrijmetselarij. Op deze manier hoop ik, een helder beeld te scheppen, wat de vrijmetselarij nu werkelijk is en wat het niet is. Deze aflevering is een iets andere aflevering dan normaal. Je zou deze aflevering als een extra thema aflevering kunnen omschrijven, want het thema, dat we in deze aflevering zullen behandelen, is het herdenken van de deportatie en de moord op Nederlandse Joodse vreemdselaren tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hiervoor heb ik Eddy aan tafel, en Eddy is initiatiefnemer en oprichter van Stichting Zikaron, en wat Stichting Zikaron is en wat ze doen. Daar gaan we het nu uitgebreid over hebben. Welkom, Eddy.

Eddy: 1:20

Dankjewel, Heb ik je goed geïntroduceerd? Het is uitstekend, meer kun je er eigenlijk niet over zeggen.

Sander: 1:26

Heel fijn heel fijn, ik zag, dat je initiatiefnemer en voorzitter van Stichting Zikaron bent. Misschien kunnen we heel even benoemen, wat jullie doen, wat jullie doelstelling is, en daarna gaan we even breed over, en dan zullen we daarna weer terug gaan naar jullie.

Eddy: 1:45

De stichting, die heeft zich gericht op het leggen van struikelstenen In het Duits heette die stolpesteinen Ooit bedacht door een Duits kunstenaar, günther Demnig, die meende, dat hij voor de vermoorde Joodse mensen in Duitsland, maar ook in de rest van Europa, een gedenktekentje moest maken, waarbij, als je het ziet het wordt namelijk in het trottoir, in de openbare ruimte worden geplaatst, dan naar beneden buigt en even stilstaat, en je reflecteert op wat je daarop leest. En daar staan dus voornamelijk de namen van de omgekomen personen op Het geboortejaar, de datum van deportatie En daar, waar zij vermoord zijn Door de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog.

Eddy: 2:40

Dit gedenkteken is een gecentraliseerd gedenkteken, en het is eigenlijk het grootste in de wereld, en je hoeft maar in een straat te lopen, en je ziet ze al liggen. En dat is, wat de stichting ook doet En zich heeft opgeworpen, om juist Joodse vrijmetselaren naar voren te halen En weer hun namen Te geven. Want als je denkt over De Joodse tradities, dan komt men ter wereld, je krijgt een naam En je verlaat deze wereld weer. Maar in de Joodse traditie Is het gebruikelijk, dat de naam toch altijd Nog een keer genoemd wordt. Dus vandaar, dat de stichting eigenlijk het initiatief nam, om ook die mensen, die geen steen, geen grafsteen hebben, toch een steentje weer te geven. En voornamelijk worden die stenen geplaatst op de laatste woonadressen, waar zij verbleven.

Sander: 3:48

En dan, als we het hebben, over wat kon je zeggen, waar Joodse mensen vermoord zijn, dan hebben we het. dat is een vraag specifiek over de concentratiekampen, waar ze vermoord zijn, of ik kan me ook voorstellen, dat er misschien mensen gefusieerd zijn, of wat dan ook? Hoe werkt?

Eddy: 4:06

dat Ja, in grote lijnen kun je dat wel zo zeggen. Het zijn de concentratiekampen, maar er zijn ook mensen geweest, die in arbeidslakers terecht gekomen zijn En tijdens laten we het rustig noemen slavenarbeid Omgekomen zijn, vanwege de handelingen en het tekort aan eten. Ik ben een aantal broeders, joodse broeders, tegengekomen, die niet in een gaskamer overleden zijn, maar elders.

Sander: 4:39

En die struikelstenen of stolpersteinen, die worden door heel Europa neergelegd, of hoe moet ik dat zien?

Eddy: 4:48

Het is begonnen in Duitsland door Günther Demnig, en het verspreidt zich als een olieflek. Ik heb ze in Parijs gezien, in Rome, in Portugal Je komt ze eigenlijk op dit moment al overal tegen En als ik goed ben geïnformeerd, dan zijn er al 120, 130.000 stenen gelegd.

Sander: 5:08

Ja, en even voor mijn beeld want ik vraag me dat dan meteen af. want die Günther, die is dat begonnen in Duitsland? Nou, die kan onmogelijk in zijn eentje door heel Europa afreizen, om die steentjes te maken of te leggen.

Eddy: 5:20

Hoe zit dat organisatorisch in elkaar? In het begin heeft hij dat wel gedaan, hij is overal naartoe gereisd, maar de man komt ook op leeftijd. En nu, op dit moment, wordt het voor Nederland gemaakt, in Amsterdam In een atelier, en dat is wel heel fijn te weten De lokale autoriteiten, dus de gemeentes, die hun personeel beschikbaar stellen, om die stenen aan te brengen.

Sander: 5:50

Oké, en jullie zijn een stichting specifiek voor de vrijmetsladen of Joodse vrijmetsladen, maar over het algemeen, hoe komt een steen ergens te liggen?

Eddy: 6:01

Het is een traject. Het is een traject, wat op dit moment heel lang duurt, in die zin dat, elke steen wordt handmatig gemaakt, elke letter wordt handmatig geslagen, alles moet gecontroleerd worden, of de gegevens wel kloppen Of de mensen ook daadwerkelijk om het leven zijn gekomen. Dat is één. Dan wordt er een aanvraag gedaan bij de gemeente. Het is namelijk openbaar terrein. Maar openbaar terrein betekent niet, dat je zomaar even iets in de grond gaat zetten. Dan is het de gemeente, die een verordening maakt en aangeeft, nadat men heeft gecontroleerd, zelf ook nog eens een keer in het archief, en de bewoners heeft geïnformeerd en gevraagd van hebben jullie daar bezwaar tegen? En als er geen bezwaar is, dan wordt het in productie genomen. Op dit moment is de wachttijd min die maal een half jaar. Dus het is een heel traject. Maar het is niet zo, dat, je hebt dat steentje, dan gaan we even plaatsen.

Sander: 7:06

Nee, en het is niet zo, dat de gemeente gewoon toestemming geeft voor het leggen van deze stenen in het algemeen In het begin hebben wij gedacht, we gaan het wat anders aanpakken dan meneer Demnig.

Eddy: 7:19

We maken wel hetzelfde steentje in de vorm van een stukje marmer. Dat is het Apeldoornse variant, heet dat. Apeldoorn is daar in de tijd mee begonnen, en die hebben toen marmersteentjes gemaakt, met overigens dezelfde tekst. Dus ik dacht, die gedachte ga ik ook volgen, want dan hoef ik niet te wachten op die langere levertijd. Maar daar werd ik een beetje in teruggefloten, want de gemeente en laten we zeggen, de vereniging van gemeenten zeiden ja, we willen toch wel een beetje uniformiteit, want anders dan gaan alle seinen, die gaan van alles vormen, en dat willen we niet. Dus toen ben ik teruggevallen op de oorspronkelijke uitvoering van de struikelsteen van Demdi. Dus, zo is het eigenlijk ontstaan, en ja, nu, op dit moment leggen wij alleen maar deze stenen.

Sander: 8:15

Ja dus over heel Europa een uniforme manier van, en over het algemeen worden die struikelstenen alleen gelegd voor Joodse mensen, die in de kampen Of die zijn, omgekomen, of is dat breder?

Eddy: 8:30

Dat is heel veel breder. Er bestaat een zogenaamde statuut van struikelstenen, waarin is aangegeven, op welke personen dit betrekking heeft. Dat kunnen zijn Joden, uiteraard, maar dat kunnen ook zijn Sinti en Roma, dat kunnen homoseksuelen zijn, dat kunnen politieke gevangenen zijn, jehovah-getuigers, communisten. Het is wel. Weliswaar lijkt dit breed, maar het is toch wel beperkend. Dus het is niet zo, dat de hele straat vol gelegd wordt met struikelstenen, maar het is niet alleen maar beperkt tot Joden, hoewel die wel in feite de grootste groep vormen.

Sander: 9:14

Ja, dat spreekt voor zich. En is er op zo'n struikelsteentje te zien, of iemand Joods is, of dat iemand Roma was, of is dat uniform? Nee, dat is uniform.

Eddy: 9:26

Het is niet, dat er een specifieke aanduiding. Tekening van.

Sander: 9:33

En hoe kwam jij bij het idee voor?

Eddy: 9:37

die stichting. Ja, in 2020 werd ik benaderd door Fama Met het verzoek, om een nieuw boek te schrijven over de combinatie jodedom vrijmetselarij Fama even voor de luisteraar is een massunieke uitgeverij.

Eddy: 9:55

Dat op aanvulling van een bestaand boek, en ik heb toen gezegd Luister, eigenlijk moet je daar niet bij mij zijn. Ik weet er wel iets van, maar er zijn zoveel bibliotheken volgeschreven met Joodse informatie. Misschien, dat ik er eens over ga nadenken, om ooit een boek te schrijven over de verhouding van de vrijmetselerij in de Tweede Wereldoorlog. Daar zou nogal wat over te zeggen zijn. Inmiddels is daar ook een boek over verschenen. Van Tongeren heeft zich daar erg druk over gemaakt, en toen kreeg ik van het Masoniek Museum een lijst, en die lijst waren 150 vrijmetselaren, dus Joods en niet-Joods, alles door elkaar. En toen viel me ineens op Want hé, daar zijn nogal wat Joden onder Die 150 leden.

Eddy: 10:50

Toen heb ik eigenlijk die Joodse leden eruit gefilterd, maar ja, dan heb je wel iets, maar dan ben je er nog lang niet. Dus ik dacht weet je wat? ik benader het hoofdbestuur met de vraag van ja, het gaat geld kosten, willen jullie mij daarin ondersteunen? Het idee werd omarmd, alleen, ik kreeg wel een paar opdrachten mee. Een van die opdrachten was, dat, als er een Joodse vrijmenschap was, die ook familie had, dus vrouwen en kinderen bijvoorbeeld, dat ik die ook mee zou nemen. In het geheel.

Sander: 11:25

Ja, dus, om even terug te gaan je had die lijst, daar heb je die Joodse mensen uitgehaald, en toen ontstond het idee, om daar die struikelsteentjes voor te leggen. Ja, exact Je stijntjes voor te leggen. Je had ineens die gefilterde lijst Precies. Dat was de gedachte. Maar goed, het hoofdbestuur wou dus ook de familie.

Eddy: 11:44

Het hoofdbestuur wou dan ook de familie erbij hebben. Ook wilden ze, dat we ons zouden richten op de bestaande struikelstenen, waar ik toen in eerste instantie voor gepleit heb. Nou, laten we dat niet doen, want dat geeft nogal wat hiccup in de tijd, en we hebben dus inderdaad eerst twee stenen geplaatst, van marmer In Utrecht en in Groningen, en toen kwam de coronatijd.

Sander: 12:12

Oké, dus dit speelt zich allemaal af, vlak voor.

Eddy: 12:15

Ja, de coronatijd veroorzaakte een enorme leveringsproblemen van marmer, en de prijzen schoten omhoog. Dus ik was bijna gedwongen om terug te grijpen naar de originele steen, zullen we maar zeggen. Nou, zo zijn we van start gegaan. De Levi Lasse Stichting is ook een stichting, min of meer gelieerd aan de vrijmaatschappij. Die was zo bereidwillig, om het eerste geld te funeren voor de opricht van de stichting. Dat kost natuurlijk ook geld, dus we konden van start in 2021. Start in 2021.

Eddy: 12:58

Toen ben ik de loges gaan aanschrijven van. Is het jullie bekend, dat die en die lid van jullie loge is geweest? Weten jullie daar wat van? Heb je nog archiefmateriaal? Heb je zelfs foto's? Ja, niemand had iets, en dat kwam simpelweg omdat de archieven van de meeste loges waren door de Duitsers in de Tweede Wereld in beslag genomen. Er was nog één loge, en dat was loge Silencium in Delft. Die beschikt nog over het volledige archief van haar loge. Dus dat was het dilemma. Toen ben ik gaan zoeken. Dus dat was het dilemma. Toen ben ik gaan zoeken. En een vriend van mij, dat is een dokter, die oorspronkelijk huisarts was En geschiedenis gaat studeren, die heb ik benaderd. Jij bent bekend Met alle ins en outs Archieven. Daar kun jij inkomen. Doe mij een plezier. Dit is de lijst, en kijk eens, wat je daarvan kunt vinden.

Sander: 14:01

Ja, want we hebben nog niet genoemd, uit hoeveel mensen die lijst bestond. Welke opdracht gaf je die dokter mee?

Eddy: 14:07

Nou, in eerste instantie waren het er maar 57. 57.

Sander: 14:13

Joodse vlammetsalade.

Eddy: 14:15

Maar in de loop van de tijd Werd ik geïnformeerd Door toch wel een paar lozen. We hebben ook leden gehad. Dat waren die en die, die staan niet op de lijst. Dus ik heb ook nog eens een keer Het museum geïnformeerd. Er waren er nog een paar meer. Hij is toen gaan zoeken En kwam terug Met informatie over elke persoon, die ik hem had aangereikt. Wow, want in archieven is eigenlijk alles te vinden Het brief van het Rode Kruis In het NIOD, overal zijn stamkaarten. Men kan eigenlijk vrijwel alles terugvinden. Wat ik ook interessant vond, is Zijn er nog foto's van die mensen? En toen ben ik gaan zoeken op Joods monument, en daar vond ik wel wat foto's, maar ook niet erg veel. En gaandeweg, dat ik bezig was met dit werk, kwam ik natuurlijk ook in contact met familieleden. Die zeiden wij hebben ook nog foto's, en zo vulde het zich continu aan. In het begin had ik daar dagwerk aan.

Eddy: 15:26

Nu is het wekelijks, dat ik bijwerk, want er komen toch altijd nog weer. Nieuwe informatie komt er binnen, en we zijn nu in Amsterdam bezig Met de struikelsteen, al daar, en dan hoor je dat, waar ik dan bijvoorbeeld heb vernomen, dat een persoon vermist was. Men zei van nou, gelukkig is die persoon door de oorlog gekomen. Dus dat soort omissies, het vult zich aan. Het is min of meer ook een levend project, en dat is leuk, want niet alleen hou je je bezig met papieren mensen, maar je bent daadwerkelijk bezig met hele interessante mensen. Ja, en dat fascineerde me Mensen, die breed in de maatschappij waren. Ik ben een tandarts tegengekomen, ik ben ook juristen tegengekomen, ik ben ondernemers tegengekomen. Je kan het zo gek niet bedenken, maar al deze Joodse broeders, die zaten breed in de maatschappij, en die vervulden een rol in de maatschappij, en die werden eigenlijk uit die maatschappij weggerukt. Heel vreemd eigenlijk. Om een voorbeeld te geven Vorige week hebben we in Den Haag gelegd, een steen voor Tobias van Lankestein.

Eddy: 16:52

Tobias van Lankestein, om maar een voorbeeld te geven van een Joodse boeddha, om maar een voorbeeld te geven van een Joodse boerder. Hij heeft daadwerkelijk geprobeerd, om te ontkomen aan vervolging. In zijn zeilboot heeft hij gebivakkeerd op de Brasum. Dat is maar een korte tijd geweest. Toen is hij teruggegaan naar Den Haag. Toen heeft hij nog even tijdelijk op zijn eigen woonadres gezeten. Dat was ook niet veilig. Toen is hij gevlucht en richting België. Hij is in de buurt van Antwerpen opgepakt, is naar een gevangenis in België gebracht En is vervolgens via Westerbork beland in Auschwitz.

Eddy: 17:35

Maar de man was bijvoorbeeld directeur van het groot grondbezit We kennen dat vandaag nog steeds, de grondmei, een grote maatschappij. Maar ik ben ook tegengekomen, een Van Dam, die getracht heeft, via IJmuiden nog naar Engeland te vluchten. De laatste boot ging weg naar Mistendam, maar de man was wel gemeenteraadslid, hij was jurist en heeft een aantal arresten geschreven, die vandaag in de dag nog aanwezig zijn. Kortom, ik wil maar mee zeggen, iedereen is een verhaal van te vertellen. Volgende week wordt er in Groningen voor de familie Wolf stenen gelegd.

Eddy: 18:19

Een hele familie Die meneer Wolf was een fabrikant van regenkleding Heeft ondergedoken gezeten met zijn gezin, maar de onderduikgever vond het een last worden, dus die zijn het huis uitgezet. Het resultaat was, dat ze opgepakt zijn En vervolgens in Westerbork zijn gebracht. Je zou de vraag aan mij kunnen stellen Hebben vrijmetselaren de moeite genomen, om Joodse broeders te helpen? En die vraag moet ik eigenlijk negatief beantwoorden. Ik ken één geval van een broeder. Hij was architect in Rotterdam En de servant van die loge, die had tegen hem gezegd Als jij een plaats zoekt, ik heb er eentje voor je. En ze hadden afgesproken Op een bepaalde dag. En op diezelfde dag werd hij opgepakt en gedeputeerd. Jemig Ja, dat soort dingen ben ik tegengekomen. Ja, en het fascineert me.

Sander: 19:29

Ja, ik heb het ook op jullie site gelezen. Maar ik heb eerder ook een aflevering met Ed gemaakt Over de bossenloge ten tijde van de Tweede Wereldoorlog, en wat ik heel schokkend in dat verhaal vond ik zie het op jullie site en ik hoor het nu ook van jou eigenlijk weer is, dat Joodse broeders of eigenlijk gewoon broeders niet veilig waren binnen de loge, zoals wij dat in vrijmetselrij de getande rand noemen, een soort beschermende rand om de loge, dat die juist in tijden, dat de nood het hoogst is, dat die niet bleek te bestaan of dat je je niet veilig. Ik kan daar niet over oordelen, want dat is een situatie, waar ik gelukkig niet in zit, maar ik vind het wel, het druist in tegen, hoe ik de vrijmetselarij ervaar.

Eddy: 20:21

Maar dat snap ik. Ik begrijp dat. Er zijn broeders geweest, en ik kan er zo nog eentje noemen. Die hebben alles geprobeerd, om maar te ontsnappen aan de situatie. Er is een broeder, die is overgegaan naar een andere godsdienst, om haar aan te tonen van luister, ik heb met die Joodse groeten sinds helemaal niet te maken. Ik heb zelfs een Nederlandse naam. Maar desondanks, desondanks, er zijn Joden vanuit Amsterdam gevlucht, buiten de grote stad. Die dachten van nou, misschien hebben we dan kans, no chance. En dat hebben we dan kans, no chance. En dat is het tragische, dat is de tragiek achter dit hele verhaal, en daarom verdienen deze mensen Een struikelsteentje.

Sander: 21:08

Ja, als je dit zo vertelt, dan krijg je het gevoel, er wordt op je gejaagd, en het maakt niet uit, of je op een zeilboot verstopt of dat je een andere godsdienst aanneemt of je verhuist naar een ander land. Het wordt op je gejaagd, en je zal gevonden worden.

Eddy: 21:26

Het probleem in deze is natuurlijk ook de Joden. Die hebben niet alleen, omdat ze Jood zijn, een extra stempel op zich, omdat de nazi's niet welgezind was, maar tempel op zich, omdat de nazi's niet welgezind was. Maar het tweede aspect is dat de nazi's waren de vrijmetselrij ook niet welgezind, want het druist volkomen in tegen de doctrine van het derde rijk, vrijheid van meningsuiting, vrijheid van individu, de universele rechten van de mens. Maar dat was volgens de Duitsers, volgens de nazi's was dat een mogelijkheid.

Eddy: 22:04

Het was, om aan te geven, van dit is een Joods complot, ja, om het breder te trekken, om het breder te trekken, dus de Joden hadden en het feit dat ze Jood waren, en nog eens een keer vrijmetselaar, nou, dat kon helemaal niet.

Sander: 22:21

En terwijl We hebben het nu over 60.

Eddy: 22:26

60 broeders.

Sander: 22:28

Ik weet niet, hoeveel De aantallen van de vrijmetselarij Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog was, maar het is maar een klein percentage. Dat kleine percentage werd gebruikt, om het tot een groter tussen haakjes probleem te maken, dus het moest weggevaagd worden.

Eddy: 22:45

Ja, en dat is kijk nogmaals de symboliek en de waarheid van de vreemdste. Die staat eigenlijk voor de individuele ontwikkeling en de individuele vrijheid van broederschap En het zoeken naar waarheid. Het zijn idealen, die natuurlijk de lijnrecht tegenover datgene staat, wat het naziregime voor ogen had. Ja, het was een dubbel label, die men opgeplakt kreeg. Ja, en die struikelstenen, die worden eigenlijk dan meer of meer gebruikt, om de mensen uit hun anonimiteit te halen. Zo, van dit waren zij, en of het nou Joden zijn, of Sinti, of Roma, maakt eigenlijk niet zoveel uit. Dus het moet onder de aandacht gebracht worden en blijven. Dat is eigenlijk de bedoeling.

Sander: 23:36

En je hebt nu ik zag net, dat je had een mooie grote lijst, waar alle broeders op staan, alle Joodse broeders Sorry, goed, dat je dat even zegt. Alle Joodse broeders Sorry, goed, dat je dat even zegt. Alle Joodse broeders Klopt, fijn, dat je me daar even in corrigeert. Die ben je nu Nou ja Eén voor één aan het leggen, die stenen.

Eddy: 23:58

Hoe staat het daarmee? Volgende week wordt het in Groningen worden. Wat ik al memoreerde, worden gelegd. Er zijn een heleboel aanvragen. Op dit moment spelen er.

Sander: 24:08

Zijn dat aanvragen, die vanuit loges komen of vanuit familie?

Eddy: 24:14

Deze lijst wordt puur vanuit Cicaron gedaan. Wij, de stichting, doen de aanvraag namens de loges, en de loges die betalen daarmee ook. Dat is één, maar twee. Zij leggen. Wanneer het zover is, leggen ze de drie bekende rozen, en daarmee herdenken zij toch die broeder, die ze weliswaar nooit gekend hebben, maar wat toch wel een mooi gebruik is binnen de vrijmaatselerij, dat we altijd even stilstaan bij hen, die ons ontvallen zijn. Wij doen dat. Op dit moment loopt er dus een grote aanvraag in Amsterdam. Daar gaan we, zeg ik zo even uit mijn hoofd.

Sander: 25:04

Pakken we de lijst er even bij 28 stenen gelegd 28, 28 adressen niet op 28,. Dat kan een hele familie zijn.

Eddy: 25:16

Ja, ja, dus, er is een bewerking, er is men onderzoek aan het plegen, en ja, ik denk voor mijzelf, dat ik ongeveer nog tot 2027 hier wel mee bezig ben.

Sander: 25:31

Ja, en als jullie zo'n steen leggen, je zal, er worden witte rozen bijgelegd, dus jullie nodigen de loge uit Of familie.

Eddy: 25:44

Het is de loge, die dan eigenlijk de ceremonie leidt. Om het zo maar te zeggen Wij zijn bescheiden op afstand. Vaak betrekt men ook de huidige huiseigenaren erbij. Men vindt het ook vaak heel erg interessant, ook gastvrij, om erbij te zijn, zo er familie is, en ik moet heel eerlijk zeggen, dat ik weinig familieleden heb getroffen van al die stenen, die ik al tot nu toe gelegd heb. Dat geeft wel aan, hoe weinig mensen er ooit over zijn gebleven. De tragedie is groot en werkt anoniem nog steeds door. Dat realiseert men zich niet, maar dat is wel een gegeven.

Sander: 26:28

Ja, en daar kom je dus achter, onder andere, als je familieleden zoekt Van deze vermoorde vlametselaars. Ja, correct, dat je dan. Ik noem het maar even zo, je wil de club compleet hebben De huiseigenaren, de logebroeders En de familieleden.

Eddy: 26:47

Maar ja, de eerste twee groepen, dat gaat wel, maar helaas de familieleden, die zijn er gewoon niet meer, en daarom vind ik het een plicht van mijn generatie, nog om deze stenen te mogen leggen. Ja, het is een eer en een plichtenen te mogen leggen?

Sander: 27:05

Ja, het is een eer en een plicht. Kan ik me voorstellen, wat goed, dat jullie dit hebben opgepakt?

Eddy: 27:12

Ja, Ik zei net, al Deze generatie En ik mag mij de eerste generatie Na de oorlog noemen Heeft nog de binding. Mijn ouders, of vele ouders van mijn generatie, hebben die oorlog beleefd en overleefd. Wij zijn dus eigenlijk nog vrijwel direct betrokkenen bij die oorlog. Dus het is aan ons, om dit nog te doen, of te mogen doen.

Sander: 27:45

We hadden het in het vorige gesprek hier al even over. Maar ik weet, dat mijn opa in de Tweede Wereldoorlog heeft gevochten op de Grebbeberg, en voor mij is dat iemand, die ik heb, gekend, en ik vertel dat ook aan mijn dochters. Maar voor mijn dochters is dat mijn opa, dus dat is voor hun alweer een generatie verder, net zoals dat ik naar de opa van mijn ouders kijk. Dat is ook iemand, die ik niet gekend heb, en het is natuurlijk iets, wat op die manier langzaam weg zou kunnen hebben in de geschiedenis.

Eddy: 28:18

Kijk, we hebben het over de Tachtigjarige Oorlog, maar dat is voor ons een historisch feit, niet meer dan dat. En zo zal de Tweede Wereldoorlog Ooit ook die plek In de historie gaan krijgen. Maar nu is hij nog vers, en vers genoeg, om dit te doen, en ik vond dit belangrijker dan om een boek te schrijven.

Sander: 28:48

Ja, het is allebei tastbaar, het vertelt allebei de geschiedenis. Maar zoals het niet voor niks een struikelsteen heet, hier struikel je er ook over, want het ligt gewoon. Als ik bij mij in de wijk kijk, daar liggen er een heel aantal. Er zijn ook apps voor, als je wil weten, van waar het ligt. Ik zal even kijken, welke app ik heb. Oh ja, mijn app heet gewoon Stolpersteinen. De eerste keer, dat ik die app opende en gewoon een willekeurige steen aanklikte, hier in de bos, dan Ja, kwam ik meteen bij een gezin met jonge kinderen. Er staan foto's in het staat, geschiedenis, in hoe mensen hier zijn komen wonen, wat hun laatste reis geweest is richting de vernietigingskampen. Er is heel veel informatie te vinden, en ik vind het best wel heftig om te lezen, want het maakt het heel erg tastbaar. En Spies, wat jij in het begin ook zei Het zijn mensen gewoon in de samenleving, die vrienden, familie, kennis en buren hadden. Het zijn echte mensen, en dat is door middel van die stenen En dat hele verhaal, wat erachter vandaan komt, Wordt het heel tastbaar.

Eddy: 30:02

Ja, dat is juist, en dat is ook, wat mij ook zo intrigeerde. Nogmaals, toen ik hier aan begon. Toen had ik wel als het ware een lijst met namen en uiteindelijk, waar men vermoord is of overleden. Maar dat was het ook, totdat ik er dieper op inging en elke Joodse vrijmselaar ging lezen, als het ware. En toen kwamen we erachter, wat men eigenlijk bijzonder was, en bijzonder daar bedoel ik mee, wat men betekende in de maatschappij En wat men de maatschappij aanbood, en hoe belangrijk of onbelangrijk men ook was, men maakte deel uit van die maatschappij. En die zijn weggerukt, omdat ze Jood waren, en dat is, waarom ik vind, dat je op een of andere manier de mensen weer moet terugbrengen. Dan schiet men ineens weer iemand te binnen. De oprichter van de Philharmonisch Orkest in Rotterdam was een Jood. Zijn naam wordt nauwelijks nog genoemd, maar hij is wel de grondlegger geweest voor een prachtig orkest. En daarmee wil ik eigenlijk aangeven, men maakte deel uit van deze maatschappij, men deed iets, men gaf ook iets aan de maatschappij. En wat mij in dit hele verhaal zo frappeert, dat is, dat die maatschappij eigenlijk in die jaren min of meer toch de rug toegekeerd heeft En het heeft laten gebeuren. En dat schok vind ik nog steeds chockerend.

Eddy: 31:55

Joodse vrijwetselaren, dat waren eigenlijk liberale joden, liberaal in de zin van ze leefden vrij, liberaal in de zin van ze leefden vrij, wisten, dat ze Joods waren, maar namen niet deel aan Joodse culturele gebeurtenissen. Ze waren niet kerks, ze waren veralgemeend, ja, ze waren een deel van de maatschappij. Het waren wel Joden, en om de reden, dat ze Jood waren, zijn ze vermoord, en dus hebben ze niet als Jood gefunctioneerd in de maatschappij, maar als persoon. Een arts uit Amsterdam was een hele bekende man op het gebied van mondziekte. Daar was hij gespecialiseerd, had veel patiënten van overal vandaan.

Eddy: 32:55

Hij was Joods, hij was ook vrijmetselaar, maar hij deelde zijn kennis, om mensen beter te maken, en dat is, wat ik eigenlijk bedoel. Die Joodse vrijwetslaren maakt een deel uit van de omgeving, maar de omgeving deed niks terug En liet het gebeuren.

Sander: 33:17

Ik vind, dat ik de plicht heb, om dit te doen En stel de luisterende mensen en die denken ik vind het mooi, ik vind het een mooi doel, ik zou hier ook aan willen bijdragen, of wat dan ook? Kan men iets doen?

Eddy: 33:33

Ja, men kan. Men kan zelfs een briefje schrijven, als men het behoefte heeft, om een gedachte op papier te zetten, maar financieel is deze Stichting Een ambiestichting. Dus mochten ze behoefte hebben, om een donatie te doen, dan kan dat altijd.

Sander: 33:54

We gaan het gesprek een beetje afronden. Is er nog iets, wat we gemist hebben? Eddy, ben ik nog iets vergeten te vragen, of is er nog iets, wat jij wil vertellen, wat we nog niet behandeld hebben?

Eddy: 34:04

Ik geloof, dat alles eigenlijk wel voorbij is gekomen.

Sander: 34:07

Oké, heel fijn, onwijs bedankt. Ik ga de naam van de stichting in de show notes zetten, stichting Ziekaron, en alle andere relevante informatie, die we besproken hebben. Eddy, heel erg bedankt voor dit gesprek, graag gedaan. Bedankt voor het luisteren naar deze aflevering van de Vrijmetselaars podcast. Ik vind het leuk, als je contact met me opneemt. Dit kan via Instagram of Facebook. Zoek in beide gevallen op Vrijmetselaars podcast, en je kan me ook een mailtje sturen op vrijmetselaarspodcastgmailcom. Vanaf aflevering 30 is er van elke aflevering een transcriptie beschikbaar. Deze transcriptie is te vinden op de website van de podcast. Luister je graag naar de Vrijmetselaarspodcast en waardeer je de afleveringen. Dan kan je nu ook een fooi geven. Tot de volgende aflevering TV Gelderland 2021.